Rif. bibl.: De Iacovo, V. (2019). Ddò ti fiti, t’acchi jannate. Un’inchiesta geoparemiologica nel leporanese. In: Studi Linguistici Salentini, 37, Lecce, 163-178.
Quànn’arrìvene l’ua e li fichi, lu mulòne si và ‘mpìca.
Ci t’agòšte no ttà vištùte, male cunzìglije a vùte.
L’anima a Ddije e la rròbba a ci tocca.
Comu sì ca štè llavi la capa allu ciùcciu.
A casa aškuta, mìtti fuècu.
Puru la riggìna avì bbisuègne ti la viscìna.
A ccì và ti rète l’acièdde, o è fessu o è puvirièdde.
Ci vuè mmanne la casa alla ruvìna, la škuppètta e lu mantullìne.
Ti la Cannilòra la virnata è ssuta fòre, ma ci bbuène s’è cuntà,
A lli catarùne, Crìštu li rròšte lu pesce
Ti Sàn Catavete, furnesce lu frìddu e ccumenza lu cavete.
Ci puèrti la mugghièra a ògni fištìne e lu cavàdde a bbivè a ògni
Li chiacchiri nonn’ènchiene vèntra.
Quànna chiove t’aprìle, ògni ‘nzìddu ènghije lu vummìle.
Jàta a quèra casa ddò la chirica tràse.
Viešti cippòne ca pare bbaròne.
So ddusce li fichi e li ciràse, mmara alla vèntra ci lu pane no
Quànna lu ciùcciu no vvòle cu bbeve, ti ni bbiènchi cu ffiški!
Ttacca lu ciùcciu ddò vòle lu patrùne.
Pane e còfene si sbàgliene sempre.
A ccì vòle Crìštu cu si lu chiance.
Quànn’eru ggiovene ìje cumannavene li viècchije, mò ca sò
Ci vuè fasce nnà vìta cuntènta, quìri ca vìti vìti e quìre ca siènti
Ccè mi ni fùtte ca sò ccurnùtu…bbašta ca manciu e bbèvu e ssò
Ddò và lu manicu, và lu curtièdde.
Pi quant’è la štrazzatòra, no vvète manche la cusitòra.
Femmena bbaffuta è sempre piasciùta.
No ti fità ti l’arle ca ppènne, e mmanche ti li fèmmene bbelle, ca ti
A ccì tène tanta sòlde sempre conta e cì tène mugghièra bbella
Nnà vòta ccappa lu fessa.
Ci fibbràije li tinèva tutte, fascèva quagghià lu vine t’ìntra li vùtte.
Bbatti lu fièrru quann’è cavete.
Ci pi li fìgghi si štrapàzza, vòle pigghiàte cu la mazza.
Lu fìgghiu mutu, la mamma lu capèsce.
Fìgghiu sùlu, miènzu mùlu.
Finùcchiu, bbivìme cùcchije cùcchije; cu li lupìne, mò si
Quànna fiurèsce la rosa mappùta ògni femmena vòle futtuta.
Li fogghije li ccucchia lu vientu.
Ci vuè ìnchije la frazzata, Natale assùtta e Pasca bagnata.
Lu fuècu ddò càte uška.
E mmègghije lu fumu ti ci cuscìna ca lu fumu ti cantìna.
Nnù ggenitòre mantene tèsci fìgghi, ma tèsci fìgghi no
Ci no ccùsi, no ffìli e nno tièssi, comu fasci li gnuèmmiri gruèssi?
Tàmmi e tòche ca l’amicìzzia gòte.
Ógni ppìzzicu gnòrica.
A ddò cantene assàije jàdde no fasce maije ggiurnu.
La jaddìna vecchia fasce lu bbrotu bbuènu.
Jaddìna vecchia, prìma o tòpe…mòre.
Ddò ti fìti t’àcchije jannàte.
Li uàije ti la pignàta li sàpe la cucchiàra.
A cane jaštimàte lu lùsci lu pìle.
Quànna lu jàttu nònci štè, lu sòrge bballa.
Jùtiti ca Ddìje ti jùta.
Quànna lampèsce lu punente, no si ni và maije senza niente.
Quìre ca làssi è pirdùte.
Ógni liòne tène lu fumu sua.
A ccì camina llecca, a cci si štè fermu secca.
Lu lupu perde lu pìle, ma no lu vzzije.
Quann’òtre no tièni, cu mmammita ti cuèrchi.
Li macchije tenene li uècchi e li parite li recchie.
A ccì è ffessa li mòre la mammisa.
Quànna lu marìte ète puviriedde, manche la mugghièra lu po’ vitè.
Ė mmegghije nnà mamma cu perde nnà fìgghia ca lu sole ti màrze
Vale cchiù nnà rècchia chièna ca nnà mascìa.
Lu mièticu ti la notte è lu limone, lu mièticu ti lu ggiurnu è lu
Ógni capa nnà mitòdda.
Ddò llievi e nnò mmìtti maije, ògni ccosa furnèsce ìntr’alli uàije.
Ti la Mmaculàta la prima pittulata.
Mmarìtiti ci t’acchije a mmarità, ca tutte li suèzzi tua tenene ggià
Mmèrda pi mmè, mmèrda pi ttutte.
A ccì ti lleva ti la mogghia, ‘ncùna cosa vò cu ccògghia.
Morta priata, maije arrivata.
A ccì preije pi ll’òtre, lu sua štè rete la porta.
Nisciùnu nasce ‘mparàte.
A ddò mozzica lu cane, mìtti lu štèssu pìlu.
A ccì tène nase, tène criànza.
‘Nzìgn’a Natàle nè frìdde né fame; ti Natàle a nnànze la fame ti
Ci s’è bbuène lu liettu ccunzà, prim’a ‘mpiète e po’ a ‘ncapitàle t’a
A ccìnca tène nnù neve e nno si lu vète, tène la furtuna e nno si la
La nùnna ti ‘nfascìna, la mamma ti sfascìna.
Ti la capa ‘nfitèsce lu pesce.
Nienti pi niente, nisciùne fasci nienti.
Sò li ‘ntràme, eppuru ruscine.
Ci la ‘nvitia èra rugna, tutti ni scèmme chìni.
Ti la Nunziàta ògni erva è licinziata.
Ti la Nunziàta o unchiàte o škattunàte.
A ‘nzìdde a ‘nzìdde, ognune penza pi ìdde.
Prima cu ti ‘nzùre ddummanna la razza, cu no ccacci li corne
L’òmu senza ‘mpègne nònci ‘nchiàna e nònci scènne.
Monte cu monte no si ‘ncontrene maije, òmu cu òmu ci no òsce,
A lu pàcce mièni li petre?
Aspiètti ciucciu mia ca mò arriva la pagghia nova…
Ci paia a mmonte è màle sirvute.
Pane e panelle fanne li figghi bbelle.
Cerca lu pane a ccì l’è circate, no circà pane a ccì l’è scittàte.
Pann’a ùne e ccorchete ‘ntèrra.
Topu lu patèscire vène lu bbivescire.
Ci pecra ti fasci, lu lupu ti mancia.
Ogni petra òze parete.
No ffà male ca è piccate, no ffà bbene ca è sciuticàte.
Tira cchiù lu pìle ca lu ‘nzàrte.
Lu pinzatòre tène lu còre a sinìštra e li turnìsi ìntra lu canìštre.
Ddò štè guštu non štè pirdènza.
No lu chiamà cu lu uecchizzùlu, ca nònci vène cu lu pitizzùlu.
Quànna lu pòlisce si vitì ìntra la farìna, tisse ca era lu capu mulinàre.
Mò, pure li pulisci tenene la tòssa…
Ci vuè tièni la pòscia netta, la chitàrra e la škuppetta.
Prattica quìri mègghije ti te e ffalle li spese.
Cu ci prattichi pìgghi la pratica.
Quànna ènchije lu punente, no si ni và maije senza niente.
Lu riccu quànna vòle e lu povere quànna po’.
Muèrtu lu cane, morta la ràggia.
La ràscia comu vuè la fasce.
Chiòve sòbbra li ricchi e sòbbra li puvirièddi alla štessa manèra;
Ci vuè vviti lu riccu ‘mpuvirè, manna li uèmmini fòre quànna tu
A ccì štè rète rozzela.
Lu cchiù bbruttu tente rùsce allu mulìnu.
Lu saccu vacantu no ssì mantene tipònta.
No štè sabbete senza lu sòle, no štè femmena senz’amòre.
Ci ti sàpe ti rròbba.
Quànta cchiù fforte chiove, cchiù subbete scampa.
Cane scatate tène paùra ti l’acqua fredda…
L’amicìzzia ripigghiata ète com’a nnà sciammèrica ripizzàta.
A crištiàne scianàre, né pi amìsce, né pì cumpare.
Ci figghita mi tè ti chiamu mamma, cinò ti chiamu scilliràta
L’amanti si canoscene alli uècchi, la sirvitù ti Ddije a li
Vene prima la cammìsa ti lu sciuppariedde.
Ci vuè viti la sciurnata sana, la matìna sciroccu e la sera
Ci ti sciuvitìa lu sole ‘mpòne a macchia, prima ti la tumenica
Cì cosa e scòsa no perde maije tiempu.